Tozlu Sözlük
Ahlak Temalı Atasözleri
Ahlak temasına ait atasözleri listesi.
Rastgele Atasözü
Ahlak Temalı Atasözleri
Adamlık sende kalsın
Atasözü: 'Adamlık sende kalsın' - Kötülük karşısında bile kendi olgunluğunu koru.
Ağız yer, yüz utanır
Atasözü: 'Ağız yer, yüz utanır' - İnsan, başkalarının hakkını yediğinde sonunda utanç duyar.
Ağzından hayır çıkmazsa bari şer söyleme
Atasözü: 'Ağzından hayır çıkmazsa bari şer söyleme' - İyilik söyleyemeyen, en azından kötülük de etmesin.
Akarsu pislik tutmaz
Atasözü: 'Akarsu pislik tutmaz' - Dürüst ve temiz insan kötü alışkanlıklara bulaşmaz.
Âlimden zalim doğar
Atasözü: 'Âlimden zalim doğar' - Bilgili kişi, bilgelikten saparsa en tehlikelisi olur.
Ar dünyası değil, kâr dünyası
Atasözü: 'Ar dünyası değil, kâr dünyası' - Günümüzde ahlâktan çok kazancın öne çıktığını eleştiren bir sözdür.
Ar kadar eri olanın, dağ kadar yeri olur
Atasözü: 'Ar kadar eri olanın, dağ kadar yeri olur' - Erkek (eş) sadık ve ahlaklı olan kadının değeri büyüktür.
Arsızın yüzüne tükürmüşler ‘yağmur yağıyor’ demiş
Atasözü: 'Arsızın yüzüne tükürmüşler yağmur yağıyor demiş' - Utanmaz insan, ayıplansa bile utanmaz, kendini haklı gösterir.
Arsız neden arlanır, çul da giyer sallanır
Atasözü: 'Arsız neden arlanır, çul da giyer sallanır' - Yüzsüz kişi yanlışından utanmaz; ne yapsa kendini beğenir.
Asıl azmaz, bal kokmaz
Atasözü: 'Asıl azmaz, bal kokmaz' - Gerçek değere sahip olan kişi ya da şey bozulmaz; özü sağlam kalır.
Bakan göze bağ (yasak) olmaz
Atasözü: 'Bakan göze bağ (yasak) olmaz' - Bir şeyi görmek, ona sahip olmak anlamına gelmez.
Balık baştan kokar
Atasözü: 'Balık baştan kokar' - Bir kurumda bozulma en üstten başlar.
Balık demiş ki ‘etimi yiyen doymasın, avımı yapan gülmesin (onmasın)’
Atasözü: 'Balık demiş ki etimi yiyen doymasın, avımı yapan gülmesin' - Haksız kazanç sağlayan kişi huzur bulamaz.
Berberin solumazı, tellağın terlemezi, kahvecinin söylemezi
Atasözü: Berberin solumazı, tellağın terlemezi, kahvecinin söylemezi - Her mesleğin de işe yaramayan, görevini yapmayan kişileri vardır.
Bez alırsan Mısır’dan (Musul’dan), kız alırsan asilden
Atasözü: Bez alırsan Mısır’dan (Musul’dan), kız alırsan asilden - Kaliteli şey doğru yerden, iyi insan köklü aileden çıkar.
Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu
Atasözü: 'Bıçağı kestiren kendi suyu, insanı sevdiren kendi huyu' – İnsanın değerini belirleyen, kendi davranışları ve karakteridir.
Bir kimsenin adı çıkacağına canı çıksın
Atasözü: Bir kimsenin adı çıkacağına canı çıksın - Kötü bir şöhrete sahip olmak, yaşamaktan daha ağır bir yüktür.
Bir kötünün yedi mahalleye zararı vardır (dokunur)
Atasözü: Bir kötünün yedi mahalleye zararı vardır (dokunur) - Kötü insanın etkisi sadece kendisini değil, çevresini de olumsuz etkiler.
Bir uyuz keçi bir sürüyü boklar
Atasözü: Bir uyuz keçi bir sürüyü boklar - Kötü huylu bir kişi, iyi bir topluluğun adını kirletebilir.
Borçlunun dili kısa gerek
Atasözü: 'Borçlunun dili kısa gerek' – Borcu olan kişi mütevazı olmalı ve alçakgönüllülük göstermelidir.
Bostana dadanan eşeğin kuyruğu, kulağı olmaz
Atasözü: 'Bostana dadanan eşeğin kuyruğu kulağı olmaz' – Hırsızlık veya kötü alışkanlık kişinin sonunu hazırlar.
Boşboğazı ateşe atmışlar, odunum yaş (az) demiş
Atasözü: 'Boşboğazı ateşe atmışlar, odunum yaş demiş' – Gevezelik eden kişi, en zor durumda bile konuşmaktan geri durmaz.
Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir
Atasözü: 'Boş gezmekten bedava çalışmak yeğdir' – Emek harcamak, hiçbir şey yapmamaktan daha iyidir.
Buğday ekmeğin yoksa buğday dilin de mi yok?
Atasözü: 'Buğday ekmeğin yoksa buğday dilin de mi yok?' – Yoksul olsan bile sözlerinle incelik gösterebilirsin.
Bu kadar kusur kadı kızında da bulunur
Atasözü: 'Bu kadar kusur kadı kızında da bulunur' – Hiç kimse mükemmel değildir; küçük hatalar hoşgörüyle karşılanmalıdır.
Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu!
Atasözü: 'Bu ne perhiz bu ne lahana turşusu' – Sözleriyle davranışları birbirini tutmayan kişilere söylenir.
Büğersen göl olur, açarsan çöl olur
Atasözü: 'Büğersen göl olur, açarsan çöl olur' – Bir şeyi kararında yapmak gerekir; aşırılıklar her zaman zararlıdır.
Bülbülün çektiği dili belası
Atasözü: 'Bülbülün çektiği dili belası' – Güzel konuşan ya da çok konuşan kişi, sözü yüzünden sıkıntıya düşer.
Büyük lokma ye büyük söz söyleme
Atasözü: 'Büyük lokma ye büyük söz söyleme' – İddialı konuşma, ileride zor durumda kalabilirsin.
Cahilin dostluğundan arifin düşmanlığı yeğdir
Atasözü: 'Cahilin dostluğundan arifin düşmanlığı yeğdir' – Bilgisiz dost, bilge düşmandan daha tehlikelidir.
Caminin (mescidin) mumunu yiyen kedinin gözü kör olur
Atasözü: 'Caminin mumunu yiyen kedinin gözü kör olur' – Kutsal veya doğru bir şeye zarar veren, sonunda kendi zararını görür.
Candan ahbap, kandan şarap olmaz
Atasözü: 'Candan ahbap kandan şarap olmaz' – Gerçek dostluk içten gelir, zorlama dostluk sahte olur.
Cömert derler maldan ederler, yiğit derler candan ederler
Atasözü: 'Cömert derler maldan ederler, yiğit derler candan ederler' – Toplumun övgüsü bazen insanı zarara sürükleyebilir.
Cömertle nekesin harcı birdir
Atasözü: 'Cömertle nekesin harcı birdir' – Cömert ile cimri aynı şeyi farklı amaçlarla kullanır.
Cumhura muhalefet kuvveihatadandır
Atasözü: 'Cumhura muhalefet kuvveihatadandır' – Topluma karşı gelmek, yanlış ve hatalı davranışlardan kaynaklanır.
Çalma elin kapısını, çalarlar kapını
Atasözü: 'Çalma elin kapısını çalarlar kapını' – Başkalarına kötülük yapan, aynı kötülüğü kendisi de görür.
Çam ağacından ağıl olmaz, el çocuğundan oğul olmaz
Atasözü: 'Çam ağacından ağıl olmaz el çocuğundan oğul olmaz' – Kendine ait olmayan bir şeyden kalıcı fayda beklenmez.
Çam sakızı çoban armağanı
Atasözü: 'Çam sakızı çoban armağanı' – Küçük ama samimi bir armağan da değerlidir.
Çanağa ne doğrarsan kaşığında o çıkar
Atasözü: 'Çanağa ne doğrarsan kaşığında o çıkar' – Ne ekersen onu biçersin; yaptıklarının karşılığını mutlaka görürsün.
Çiğ yemedim ki karnım ağrısın
Atasözü: 'Çiğ yemedim ki karnım ağrısın' – Suçsuz insan, korku veya endişe duymaz.
Çivi çıkar ama yeri kalır
Atasözü: 'Çivi çıkar ama yeri kalır' – Yapılan hata affedilse bile izi kalır.
Çoğu zarar, azı karar
Atasözü: 'Çoğu zarar, azı karar' – Her şeyin fazlası zararlıdır, ölçülü olmak gerekir.
Çok söyleme arsız edersin, aç bırakma hırsız edersin
Atasözü: 'Çok söyleme arsız edersin, aç bırakma hırsız edersin' – Aşırı baskı da, aşırı yoksunluk da kötü sonuçlar doğurur.
Çok söz yalansız, çok para haramsız olmaz
Atasözü: 'Çok söz yalansız, çok para haramsız olmaz' – Aşırılığın olduğu yerde doğruluk ve dürüstlük zayıflar.
Dağda gez belde gez, insafı elden bırakma
Atasözü: 'Dağda gez belde gez, insafı elden bırakma' – Nerede olursan ol, adalet ve vicdandan ayrılma.
Deli arlanmaz, soyu arlanır
Atasözü: 'Deli arlanmaz, soyu arlanır' – Ahlak dışı davranışlar yalnız yapanı değil ailesini de utandırır.
Deve Kâbe’ye gitmekle hacı olmaz
Atasözü: 'Deve Kâbe’ye gitmekle hacı olmaz' – Bir işi yapmakla övünmek değil, onu bilinçle yapmak önemlidir.
Devletin malı deniz, yemeyen domuz
Atasözü: 'Devletin malı deniz, yemeyen domuz' – Kamunun malını sorumsuzca tüketen anlayışı eleştirir.
Devletliye dokun geç, fukaradan sakın geç
Atasözü: 'Devletliye dokun geç, fukaradan sakın geç' – Güçlüye karşı dikkatli, yoksula karşı ise duyarlı ol.
Dile gelen ele gelir
Atasözü: 'Dile gelen ele gelir' – Kötü söz, sonunda sahibine zarar verir.
Dilencinin torbası dolmaz
Atasözü: 'Dilencinin torbası dolmaz' – Açgözlü insan, ne kadar kazansa da doymak bilmez.
Dilenciye hıyar vermişler de eğri diye beğenmemiş
Atasözü: 'Dilenciye hıyar vermişler de eğri diye beğenmemiş' – Eline geçen az şeyle yetinmeyen nankör insanlar eleştirilir.
Dilin cirmi küçük, cürmü büyük
Atasözü: 'Dilin cirmi küçük, cürmü büyük' – Küçük bir söz bile büyük zarar doğurabilir.
Dille düğümlenen, dişle çözülmez
Atasözü: 'Dille düğümlenen, dişle çözülmez' – Sözle yapılan hatayı, ne kadar uğraşsan da geri alamazsın.
Dilsizin dilinden anası anlar
Atasözü: 'Dilsizin dilinden anası anlar' – En yakın olan kişi, konuşmadan da anlaşılabilir.
Doğru bilinmeyince eğri bilinmez
Atasözü: 'Doğru bilinmeyince eğri bilinmez' – Gerçeği bilmeyen, yanlışı ayırt edemez.
Doğruluk minarede kalmış onun da içi eğri
Atasözü: 'Doğruluk minarede kalmış onun da içi eğri' – Görünüşte doğru görünen şeyin içi bozuk olabilir.
Doğrunun yardımcısı Allah’tır
Atasözü: 'Doğrunun yardımcısı Allah’tır' – Doğru ve dürüst insanlar sonunda her zaman kazançlı çıkar.
Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar
Atasözü: 'Doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar' – Doğruyu söyleyen kişiler, çoğu zaman hoş karşılanmaz.
Doğru söyleyenin tepesi delik olur
Atasözü: 'Doğru söyleyenin tepesi delik olur' – Gerçekleri söyleyen kişi, çoğu kez cezalandırılır.
Doğru söz acıdır
Atasözü: 'Doğru söz acıdır' – Gerçekler hoş gelmez, ama gereklidir.
Doğru söz yemin istemez
Atasözü: 'Doğru söz yemin istemez' – Gerçek olan şey, kendini ispat etmek zorunda kalmaz.
Domuzdan toklu çıkmaz (doğmaz)
Atasözü: 'Domuzdan toklu çıkmaz' – Kötü kişiden iyi bir sonuç beklenmez.
Eğri oturup doğru konuşalım
Atasözü: 'Eğri oturup doğru konuşalım' - Gerçeği söylemek gerekir, doğruyu saklamamak lazım.
Ele verir talkını (telkini), kendi yutar salkımı
Atasözü: 'Ele verir talkını, kendi yutar salkımı' - Başkalarına öğüt verip kendisi uymayan kişiler için söylenir.
Emanete hıyanet olmaz
Atasözü: 'Emanete hıyanet olmaz' - Emanet edilen şeye ihanet etmek ahlâksızlıktır.
Erim er olsun da yerim çalı dibi olsun
Atasözü: 'Erim er olsun da yerim çalı dibi olsun' - Eşin erdemli ve güvenilir olması, zengin olmasından daha önemlidir.
Gâvurun ekmeğini yiyen gâvurun kılıcını çalar
Atasözü: 'Gâvurun ekmeğini yiyen gâvurun kılıcını çalar' - Kimin nimetini yiyorsan onun hizmetinde olursun.
Geçme namert köprüsünden, ko aparsın su seni
Atasözü: 'Geçme namert köprüsünden, ko aparsın su seni' - Onursuz kişiden yardım bekleme, gerekirse zorluk çek.
Güzel bürünür, çirkin görünür
Atasözü: 'Güzel bürünür, çirkin görünür' - İyi huylu kişi davranışlarıyla güzelleşir, kötü huylu kişi ise çirkinleşir.
Güzele kırk günde doyulur, iyi huyluya kırk yılda doyulmaz
Atasözü: 'Güzele kırk günde doyulur, iyi huyluya kırk yılda doyulmaz' - Dış güzellik geçicidir, asıl değer iyi huydadır.
Hacı hacı olmaz gitmekle Mekke’ye, dede dede olmaz gitmekle tekkeye
Atasözü: 'Hacı hacı olmaz gitmekle Mekke’ye, dede dede olmaz gitmekle tekkeye' - Bir yere gitmekle değil, o yerin anlamını yaşamakla olgunlaşılır.
Halka verir talkını (telkini), kendi yutar salkımı
Atasözü: 'Halka verir talkını (telkini), kendi yutar salkımı' - Başkalarına öğüt verip kendisi uymayan insanları eleştirir.
Haramın temeli olmaz
Atasözü: 'Haramın temeli olmaz' - Haksız kazançla elde edilen şey kalıcı olmaz.
Haramzade pazar bozar, helalzade pazar yapar
Atasözü: 'Haramzade pazar bozar, helalzade pazar yapar' - Haksız veya haram yollarla kazanılan şeyler topluma zarar verir; helal kazanç ise bereket getirir.
Hayırlı evlat neylesin malı, hayırsız evlat neylesin malı
Atasözü: 'Hayırlı evlat neylesin malı, hayırsız evlat neylesin malı' - Malın varlığı değil, evladın hayırlı olması önemlidir.
Hayvanın alacası dışında, insanın alacası içinde
Atasözü: 'Hayvanın alacası dışında, insanın alacası içinde' - İnsanın iyiliği veya kötülüğü dış görünüşünden değil, içinden anlaşılır.
Helalzade barıştırır, haramzade karıştırır
Atasözü: 'Helalzade barıştırır, haramzade karıştırır' - Temiz niyetli insan birleştirir, kötü niyetli insan ayrılık çıkarır.
Her ağaç kökünden kurur (çürür)
Atasözü: 'Her ağaç kökünden kurur (çürür)' - Bir varlık veya toplum, bozulmayı kendi içinden başlatır.
Herkes kendi ayıbını bilmez
Atasözü: 'Herkes kendi ayıbını bilmez' - İnsanlar kendi hatalarını görmekte zorlanır.
Hesabı pak olanın, yüzü ak olur
Atasözü: 'Hesabı pak olanın, yüzü ak olur' - İşini doğru yapan, dürüst olan insanın başı dik olur.
Hırsızlık bir ekmekten, kahpelik bir öpmekten
Atasözü: 'Hırsızlık bir ekmekten, kahpelik bir öpmekten' - Kötülükler küçük şeylerle başlar, zamanla büyür.
Hocanın dediğini yap (söylediğini dinle), yaptığını yapma
Atasözü: 'Hocanın dediğini yap (söylediğini dinle), yaptığını yapma' - Bazı insanlar doğruyu söyler ama kendileri uygulamaz; önemli olan doğru söze uymaktır.
İbadet de gizli, kabahat de
Atasözü: 'İbadet de gizli, kabahat de' - Gerçek iyilik de kötülük de gizli yapılmalıdır.
İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır
Atasözü: 'İğneyi kendine, çuvaldızı başkasına batır' - Önce kendi hatalarını gör, sonra başkalarını eleştir.
İtle çuvala girilmez
Atasözü: 'İtle çuvala girilmez' - Kötü kimseyle iş yapılmaz.
Kalıp kıyafetle adam adam olmaz
Atasözü: 'Kalıp kıyafetle adam adam olmaz' - İnsanın değeri dış görünüşüyle ölçülmez.
Kedinin boynuna ciğer asılmaz
Atasözü: 'Kedinin boynuna ciğer asılmaz' - Güvenilmez kişiye değerli bir şey emanet edilmez.
Kediye ‘bokun kimya’ demişler, üstünü örtmüş
Atasözü: 'Kediye bokun kimya demişler, üstünü örtmüş' - Kimi insanlar kötü olanı bile süsleyip gizlemeye çalışır.
Kel ilaç bilse kendi başına sürer
Atasözü: 'Kel ilaç bilse kendi başına sürer' - İnsan, bildiği şeyden önce kendine fayda sağlamalıdır.
Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur
Atasözü: 'Kel ölür, sırma saçlı olur; kör ölür, badem gözlü olur' - Ölen kişinin ardından genellikle iyi konuşulur.
Kem söz, kem akçe sahibinindir
Atasözü: 'Kem söz, kem akçe sahibinindir' - Kötü söz de kötü para da sahibine yakışır.
Kestane kabuğundan çıkmış da kabuğunu beğenmemiş
Atasözü: 'Kestane kabuğundan çıkmış da kabuğunu beğenmemiş' - Kişi geçmişini küçümsememelidir.
Keyif benim, köy Mehmet Ağa’nın
Atasözü: 'Keyif benim, köy Mehmet Ağa’nın' - Bir işte yetki olmadan keyfine göre davranmak doğru değildir.
Kırkından sonra azanı teneşir paklar
Atasözü: 'Kırkından sonra azanı teneşir paklar' – Yaşlılıkta kötü yola sapanın sonu kötüdür.
Kimin arabasına binerse onun türküsünü çağırır
Atasözü: 'Kimin arabasına binerse onun türküsünü çağırır' - Kişi, çıkarına göre davranır.
Kimsenin ahı kimsede kalmaz
Atasözü: 'Kimsenin ahı kimsede kalmaz' - Yapılan kötülük er geç karşılığını bulur.
Kişi ne yaparsa kendine yapar
Atasözü: 'Kişi ne yaparsa kendine yapar' - İnsan, iyilik veya kötülüğün sonucunu önce kendisi yaşar.
Kişiyi nasıl bilirsin, kendin gibi
Atasözü: 'Kişiyi nasıl bilirsin, kendin gibi' - İnsan başkalarını kendi karakterine göre değerlendirir.
Komşu boncuğunu çalan gece takınır
Atasözü: 'Komşu boncuğunu çalan gece takınır' – Suç işleyen kişi, yaptığı yanlışı gizleyemez.
Komşu hakkı, Tanrı hakkı gibidir
Atasözü: 'Komşu hakkı, Tanrı hakkı gibidir' – Komşuya saygı göstermek, kutsal bir görevdir.
Kork Allah’tan korkmayandan
Atasözü: 'Kork Allah’tan korkmayandan' – Vicdanı olmayan insandan her kötülük beklenir.
Köpek bile yal yediği kaba pislemez
Atasözü: 'Köpek bile yal yediği kaba pislemez' – İyilik gören, iyilik gördüğü yere kötülük etmemelidir.
Köpek sahibini ısırmaz
Atasözü: 'Köpek sahibini ısırmaz' – Sadık kişi, kendisine iyilik yapanı incitmez.
Kötülük her kişinin kârı, iyilik er kişinin kârı
Atasözü: 'Kötülük her kişinin kârı, iyilik er kişinin kârı' – Kötülük yapmak kolaydır ama iyilik erdem ister.
Kötü söz insanı dininden çıkarır
Atasözü: 'Kötü söz insanı dininden çıkarır' – Kötü söz, insanı öfkelendirir ve büyük hatalara sürükler.
Mescite gerek olan meyhaneye haramdır
Atasözü: 'Mescite gerek olan meyhaneye haramdır' - İyi amaç için ayrılan şey kötü işte kullanılmamalıdır.
Meyhaneciden şahit istemişler, bozacıyı göstermiş
Atasözü: 'Meyhaneciden şahit istemişler, bozacıyı göstermiş' - Kötü birinin tanığı da genellikle kendisi gibi olur.
Minareyi çalan kılıfını hazırlar
Atasözü: 'Minareyi çalan kılıfını hazırlar' - Suç işleyecek kişi, bahanesini önceden hazırlar.
Mirî malı balık kılçığıdır, yutulmaz
Atasözü: 'Mirî malı balık kılçığıdır, yutulmaz' - Devlet malına el uzatmak hem günah hem tehlikelidir.
Misk yerini belli eder
Atasözü: 'Misk yerini belli eder' - Değerli kişi, bulunduğu ortamda hemen fark edilir.
Mum dibine ışık vermez
Atasözü: 'Mum dibine ışık vermez' - İnsan bazen en yakınındakine fayda sağlayamaz.
Mürüvvete endaze olmaz
Atasözü: 'Mürüvvete endaze olmaz' - Gerçek iyiliğin ölçüsü olmaz, iyilik gönülden yapılır.
Nekesle cömerdin harcı birdir
Atasözü: 'Nekesle cömerdin harcı birdir' - Cimri de cömert de malını aynı yerden kazanır; fark davranıştadır.
Öpülecek el ısırılmaz
Atasözü: 'Öpülecek el ısırılmaz' - Saygı duyulması gereken kimseye zarar verilmez.
Para ile imanın kimde olduğu bilinmez
Atasözü: 'Para ile imanın kimde olduğu bilinmez' - Kimin zengin, kimin dürüst veya inançlı olduğunu dışarıdan anlamak zordur.
Rüşvet kapıdan girince insaf (iman) bacadan (pencereden) çıkar
Atasözü: 'Rüşvet kapıdan girince insaf (iman) bacadan çıkar' - Rüşvetin girdiği yerde vicdan ve ahlak kalmaz.
Sırça köşkte oturan komşusuna taş atmamalı
Atasözü: 'Sırça köşkte oturan komşusuna taş atmamalı' - Kendisi kusurlu olan başkasını eleştirmemelidir.
Şaşı, çakır demektense kör de, kurtul
Atasözü: 'Şaşı, çakır demektense kör de, kurtul' - Gerçeği çarpıtarak güzelleştirmeye çalışmak boşunadır.
Uğru, kalana yanar; mal sahibi gidene
Atasözü: 'Uğru, kalana yanar; mal sahibi gidene' - Zarar görenle zarar verenin acısı farklıdır.
Uğruluğa gitsen, insafı elden koma
Atasözü: 'Uğruluğa gitsen, insafı elden koma' - Kötü yere de gitsen vicdanını kaybetme.
Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış
Atasözü: 'Yalancının evi yanmış, kimse inanmamış' - Sürekli yalan söyleyenin sözüne, doğru da olsa inanılmaz.
Yalancının mumu yatsıya kadar yanar
Atasözü: 'Yalancının mumu yatsıya kadar yanar' - Yalanın ömrü kısadır, gerçek eninde sonunda ortaya çıkar.
Yemin etsem başım ağrımmaz
Atasözü: 'Yemin etsem başım ağrımmaz' - Doğru söyleyen kişi, sözünden çekinmez.
Yerdeki yüze basılmaz (kimse basmaz)
Atasözü: 'Yerdeki yüze basılmaz (kimse basmaz)' - Alçakgönüllü, saygılı insan kimsenin düşmanlığını çekmez.